/dev/null Web Günlüğü

FELSEFE Ders Notları 2

FELSEFE

Bilim Felsefesi

Newton Fiziği'nin  temelinde bulunan evrensel nedensellik ilkesine karşı Werner Heisenberg, mutlak nedenselliğin atom altı düzeyde geçerli olmadığını ortaya koyan meşhur belirsizlik ilkesini geliştirmiştir.

Mantıkçı Pozitivizm: Geleneksel ampirik veya deneyimci geleneği modern mantıktaki gelişmelerle bir araya getirmeye çalışan yaklaşımdır.

Başlıca temsilcileri, M. Schlick, H. Gödel, R. Carnap’tır. Mantıkçı pozitivist düşünürler çalışmalarını Viyana şehrinde yaptıkları için Viyana Çevresi adı ile anılırlar.

19. Yüzyılda Comte tarafından kurulmuş olan pozitivizmin 20.Yüzyıldaki devamıdır.  

Doğrulanabilirlik İlkesi: Mantıkçı pozitivistierin, bir tümcenin anlamlı olabilmesi için, ya analitik olması ya da deneysel olarak doğrulanabilir olması gerektiğini savunan ilkesidir. Buna göre doğrulanamayan öner­meler metafizik olup anlamsız önermelerdir.

Olgusal Doğrulama: Dış dünyadaki bir olay ya da duruma gönderme yapan önermenin gözlem ya da deneyle doğrulanmasıdır.   

Doğrudan Doğrulama: Önermelerin doğruluk ya da yanlışlığına gözlem yoluyla karar vermedir.    Dolaylı doğrulama: İnsan tarafından algılanamayan elektron, proton gibi şeylerle ilgili önermelerin gözlem önermelerine indirgenerek doğrulanmasıdır.    

Mantıkçı pozitivistler dolayımsız olarak doğrulanabilen tümce ya da önermelere temel ya da proto­kol önermeler, gözlem önermeleri adını vermişlerdir.

Sentetik Önermeler: Dünya hakkında yeni bilgi veren doğrulanabilir önermelerdir.     

Analitik Önermeler (Totoloji): Karşıtlarını olumlamanın bir çelişkiyle sonuçlandığı zorunlu önermeler­dir.     

Bilimin Birliği Tezi: 

Mantıkçı pozitivistierin bu tezi, ontolojik iddiasının yanında iki ana varsayıma da­yanır:  

Bilimsel Süreç: Mantıkçı pozitivist anlayışa göre, bilimsel süreç, gözlem ve deneyle başlar, hipotez ve teoriye doğru gider.     

Mantıkçı Pozitivist Bilim Anlayışı, aynı zamanda ve sırasıyla klasik, doğrulamacı ve tümevarımcı bilim anlayışı olarak geçer.    

Bilimsel Açıklama: Bir olay ya da olgunun nedenini göstermektir.    

Tümevarım Problemi: Bilimsel yöntemin tümevarıma dayanması, fakat tümevarımın temellendirilememesi durumudur.    

Karl Raimund Popper: Doğrulamadan ve tümevarımdan vazgeçen yeni bir bilim anlayışı geliştirir. Bilimselliğin ölçütü olarak yanlışlanabilirliği getirmiştir.    

Sözde Bilim: Popper’a göre, bilim gibi görünebilmekle beraber, gerçekte bilim olmayan, yani yanlış­lanabilme imkanı bulunmayan teoridir. Popper psikanaliz ve Marksist tarih teorisi benzeri kurumlan sözde bilim olarak kabul eder.  

Mantıkçı pozitivizmin doğrulanabildik ölçütü ile Popper’in öne sürdüğü yanlışlanabilirlik ölçütü bir araya getirildiğinde, bir önerme için dört ihtimalden birisinin geçerli olduğu söylenebilir.

Devrimci Bilim Görüşü: Bilimi mantık temelinde ele almak yerine, özellikle tarihsel gelişim süreci için­de çözümleyen yaklaşımdır. En önemli temsilcisi Thomas Kuhn, Bilimsel Devrimlerin Yapısı adlı eseriyle bilimsel metodoloji ve bilgi üzerinde düşünmenin yeni bir yolunu gösterir.

Kuhn bilimin tarihsel sürecinde dört dönem olduğunu savunur:  

Paradigma: Bilimsel model ya da genel teoridir. Belirli bir bilim dalının konu edineceği olguları belirleyip karakterize eden bir çerçevedir.   

Devrimci bilim görüşünde bilimsel gelişme, düzgün doğrusal yoldan çok dairesel bir yol izler.  

Kuhn’un Doğruluk Anlayışı: Mutabakatçı doğruluk anlayışıdır. Buna göre doğru önerme ya da teori bilim adamları topluluğu tarafından doğru olduğunu inanılan önerme ya da teoridir.     

Kuhn’a göre paradigmanın merkezinde bilimsel teori bulunur.    

Anomali: Eldeki paradigma tarafından çözülemeyen aykırı ya da kural dışı durumdur.    

Kuhn’un devrimci bilim anlayışıyla birlikte nesnel hakikat düşüncesinden vazgeçilir, onun yerini relativizm (görecelilik) alır.  

Eş Ölçülemezlik: İki paradigmanın birbiri ile karşılaştırılamayacağı anlamına gelen tezdir.  

Çoğulcu Bilim Görüşü: Feyerabend tarafından geliştirilmiş anlayıştır. Ona göre çağdaş bilim hastadır, insanın mutluluğuna katkı yapabilmesi için, tedavi edilerek yeniden insanın hizmetine sunulmalıdır.    

Anarşist Bilim Anlayışı: Feyerabend’in epistemolojik anarşizminden beslenen bilim felsefesi anlayı­şıdır. 

Bilim felsefesinin epistemolojik boyutunu oluşturan temel konu bilimsel yöntemin mahiyetidir.  

Mantıkçı pozitivist bilim anlayışını geliştiren bilim adamı ve felsefecilerin bilimde analiz ve bilimsel bilginin kesinliğinin ifadesi açısından gerekli gördükleri formel dil için başvurdukları bilim mantıktır.

FELSEFE Ders Notları 2

FELSEFE

Metafizik

Metafizik: Felsefenin varlığı, varlığın ilk ilkelerini ve nedenlerini konu alan en genel dalıdır.

Thales, Pythagoras, Parmenides, Herakleitos ve Demokritos gibi ilk filozoflar, felsefeleriyle bir görünüş - gerçeklik ayrımı yaparak neyin gerçekten var olduğunu araştırmışlardır.

Platon tarihin ilk ve en büyük metafizik sistemini inşa etmiştir.

Metafiziği "ilk felsefe" olarak niteleyen filozof Aristoteles'tir. Varlığa ilişkin araştırmalarıyla metafiziğin sonraki gelişimini büyük ölçüde belirlediği gibi, metafiziğe yönelik tepkilerin bir anlamda kaynağında da bulunan Aristoteles aynı zamanda bu alanın ilk ve en temel eserini kaleme almıştır.

Comte metafiziğe karşı çıkan pozitivizmin kurucusudur.

Comte’a göre, metafizik imkansızdır. Comte pozitivizmi kuran düşünürdür. İnsan zihninin ve uygarlık tarihinin üç evreden geçerek ilerlediğini öne sürmüştür. Bu evreler dini, metafizik ve pozitif evre'lerdir. Dini evrede insanlar doğal olayları doğaüstü güçlerle açıklarlar. Metafizik evrede insalar doğal olayları, özlerle ve gözlemlenemeyen güçlerle açıklama yoluna giderler. Dinin kalıntısı olan metafizik onda ilerlemenin önündeki bir engel olarak görülür.

Kant’a göre, metafizik alanla, yani duyuların ötesinde kalan alanla ilgili bilgimiz olamaz.

Kant metafiziği genel metafizik ve özel metafizik olarak ikiye ayırmış, genel metafiziği rasyonel teoloji, rasyonel psikoloji ve rasyonel kozmoloji olarak üç bölümde toplamıştır. Kant, Newton fiziğini felsefi olarak temellendirmiştir. Ona göre insan, sadece algıladığı şeyleri, onun ifadesiyle fenomenleri bilebilir.

Metafizik alanla ilgili soruların toplandığı temel başlıklar şunlardır:

Antinomi: Biri tez, diğeri antitez olacak şekilde birbiriyle tutarsızlık ilişkisi içinde bulunan iki önermeden meydana gelen önerme çiftidir.

Heidegger’e göre, biz insanlar “var olanların varlıklarına şaşırıp hayret etmiyoruz, varlık olgusunu göz ardı ediyoruz."

Sartre'a göre, “Şu bahçe, şu şehir ve benim kendim, her şey veridir. Bunun farkına vardığında insana bulantı gelir ve her şey havada uçmaya başlar.”

Ontoloji; Varlığı varlık olmak bakımından inceleyen ve üç bölümden oluşan metafiziğin birinci bölü­müdür. Ontolojideki "to on" var olan, teolojideki "theos" Tanrı, kozmolojideki "kosmos" evren ve arkeolojideki "arkhe" bilgi bakımından ilk olan demektir.

Töz: Var olmak için kendisinden başka hiçbir şeye ihtiyaç duymayan varlıktır.

Töz Metafiziği; Varlığın, var olana indirgendiği ve varlığı anlamının, yorumlamanın veya sınıflandırma­nın anahtarının töz kavramı olduğunu savunan düşüncedir. Töz metafiziğinin temel kavramları töz ve özdür. Töz, bireysel, kendinden varlıktır; öz ise bir şeyi, o şey yapan özelliktir.

Modern Töz Metafiziği: On yedinci yüzyıldan itibaren Descartes, Hobbes ve Locke gibi filozoflar tarafın­dan getirilmiştir. Modern Töz Metafiziği, 17.Yüzyıl bilimine dayanır,süreç felsefesi 19.Yüzyıl anlayışına dayanır.

Teoloji: Tanrı Bilim anlamına gelir. Yani o, Tanrı'yı ele alan, Tanrı'yla ilgili olan disiplin anlamını taşır.

Tikeller: Beş duyu yoluyla algılanabilen somut varlıklardır.

Tümeller: Tikellerin sahip oldukları özellik ya da niteliklerdir. Soyut varlıklardır.

Ontolojik Realizm: Sadece tümellerin gerçek olduğunu, bireysel/duyusal varlıkların onlardan pay ala­rak var olabildiklerini savunan Platon’un görüşüdür.

Platoncu Realizm tümellere yüklenen ayrı varoluş nedeniyle radikal realizm olarak da adlandırılır.

Ilımlı Realizm: Öz ya da tümellerin ayrı bir varoluşa sahip olmayıp bireysel varlıklara veya duyusal tözlere ilişkin olduklarını öne süren Aristoteles’in görüşüdür.

Nominalizm: Tümellerin gerçek bir varoluşa sahip olmadıklarını, yalnızca ağızdan çıkan bir ses olup sadece dilde var olabileceklerini savunan görüştür.

Monizm: Tek bir tözün var olduğunu savunan öğretidir. İki türü vardır; materyalizm ve idealizm.

Materyalizm: Var olan yegâne gerçekliğin madde olduğunu, madde ve maddenin değişimleri dışında hiçbir şeyin var olmadığını savunan görüştür.

Mekanik materyalizmin en önemli temsilcisi Thomas Hobbes, diyalektik materyalizmin temsilcileri ise Karl Marks ve Friedrich Engels’tir.

Determinizm: Evrende her şeyin belirlenmiş olduğunu, dolayısıyla rastlantıya yer bulunmadığını savu­nan görüştür.

İdealizm: Zihnin yegâne gerçeklik olduğunu, fiziki dünyanın bağımsız bir gerçekliği olmayıp, zihinsel veya manevi olanın bir görünüşü olduğunu savunan varlık görüşüdür.

Öznel idealizm: Gerçekten var olanın bireysel zihin olduğunu savunan görüştür. Temsilcisi Berkeley.

Nesnel idealizm: Gerçekten var olanın bireysel zihinlerin üstünde ve ötesindeki evrensel bir akıl oldu­ğunu savunan görüştür. Temsilcisi Hegel’dir.

Düalizm: Birbirinden bağımsız, birbirine indirgenemeyen ruh ve beden gibi iki öğenin var olduğunu kabul eden görüştür. Temsilcisi Descartes.

Modern töz metafiziğinin iki önemli görüşü:

İdealizmin dine, Materyalizmin ise bilime daha yakın olduğudur.

Fenomenalizm: Maddi ya da fiziki nesneleri duyu verileriyle özdeşleştiren görüş, varlığından kesinlikle emin olabileceğimiz şeyin fenomenler olduğunu ileri süren görüştür.

Süreç (oluş) Felsefesi: Doğanın sürekli değişen olay dizilerinden meydana geldiğini, gerçekliğin teme­linde, tözün değil de sürecin, yani belli bir doğrultusu olan bir değişmenin bulunduğunu savunan görüştür. Önemli temsilcileri Bergson ve VVhitehead’tir.

Bergson’a göre sürekli bir oluş, değişme ve gelişme içerisindeki gerçekliği anlamanın tek yöntemi sezgidir.

Varoluş felsefesi: Varlığın ancak varlığı ele alan, varlık sorusunu sorabilen yegâne varlık olarak insan­dan hareketle ortaya konabileceğini savunan görüştür. Önemli temsilcileri Heidegger ve Sartre’dir.

Heidegger’in insan varlığı için kullandığı terim Dasein’dir.

J.P.Sartre, eseri olan Varlık ve Hiçlikte varlığı, Kendinde Varlık ve Kendisi için Varlık olmak üzere ikiye ayırır.

Teolojik metafizik: Evrenin varlığını veya varlığın kaynağını Tanrı ile açıklayan görüştür.

Teizm: Evrenin ilk nedeninin Tanrı olduğunu savunan görüştür.

Ateizm: Evreni yaratan ve onun varlığını devam ettiren, özü itibariyle aşkın Tanrı inancına karşı bir tepki olarak doğmuş olan tutum yada yaklaşımlardır.

Panteizm: Tanrı ve evrenin bir ve aynı olduğunu öne süren düşüncedir. En önemli temsilcisi Baruch Spinoza’dır.

Metafiziksel Kozmoloji: Evrenin maddi bileşenleri ile ondaki düzen olgusuna bir açıklama getirmeye çalışan, evrende bir amaçlılık bulunup bulunmadığı konusunda bir karara varmaya uğraşan düşüncedir.

Teleoloji: Evreni bir amaca göre açıklamadır.

Hilomorfizm: Canlı maddecilik anlamındadır.

Mekanizm: Dünyayı bir makine gibi ele alıp açıklamadır.

Determinizm: Doğada ortaya çıkan olayların değişmez yasalara bağlı olduğunu; evrende olup biten her şeyin bir nedensellik bağlantısı içinde gerçekleştiğini savunan yaklaşımdır.

Nedensellik konusunu ilk ele alan filozof Aristoteles’tir.

Endeterminizm: Dünyadaki her şeyin bir nedenin sonucu olmadığını öne süren yaklaşımdır.

Varlığı varlık olmak bakımından araştırıp, neyin gerçekten var olduğunu belirlemeye çalışan metafi­ziğin kullandığı ayrım görünüş-gerçeklik ayrımıdır.

FELSEFE Ders Notları 2

FELSEFE

Epistemoloji ile meşgul olan ilk filozof Platon olmuştur. Sonra Antik Yunan'da başta Aristoteles ve Pyrrhon benzeri Yunan kuşkucularıyla, Orta Çağ'da Aziz Augustinus , Aqiuinalı Thomas ile İbn Sina ve Farabi gibi filozoflar bilgi konusunu enine boyuna ele almışlardır.

Epistemolojnin bir felsefe disiplini ve dalı olarak modern felsefede  ve bu arada yirminci yüzyılın analitik felsefesinde öne çıktığı söylenebilir. Bunun nedeni modern uygarlığı belirleyen en önemli şeyin bilim ve bilgi olmasıdır.

Epistemolojinin Tarihsel Kökleri

Platon ve Aristoteles 

Platon’a göre; 

Yeni Çağ Felsefesi ve Kavramlar

Descartes / Şüpheci Yöntem / Töz

Rene Descartes(1596-1650): 

"Töz" tanım gereği, varlığı için diğer bir şeye gereksinimi olmayandır. Örneğin Aristotelesçi örnek verirsek, her insan bir tözdür. Zihin ve maddeyi iki ayrı töz olarak alan Kartezyen (Descartesçi) felsefe kendine çözülmesi hiç de kolay olmayan bir sorun yaratmıştır. 

Algısal bilgi, Descartes’in anladığı anlamda, bilgi binamızın en güvenilir yapı taşı olamaz.

Kafamın içi her türlü yanlış bilgiyle doldurulabilir; ancak şüphelenme veya düşünme eylemini gerçekleştiren bir şeyin var olduğu kesindir. 

Cogito ergo sum (Düşünüyorum o halde varım.) Descartes’e göre, bir ideanın zihnime açık ve seçik bir şekilde verilmiş olması, bu ideanın herhangi bir araca gerek duymadan doğrudan doğruya verilmiş ve içeriğinin de başka şeylerle karışmamış olduğu anlamına gelir. Bu anlamda Tanrı ideası, hiçbir aracı ideaya gerek duymadan zihnimde canlandığı için açık ve bu ideanın içeriksel özellikleri diğer idealarla karışmadığı için de seçiktir.


Descartes, bir düşünceyi onu başka bir düşünceyle karıştırmayacak şekilde bütün ayrımlarıyla tanımladığımız veya bir önermeyi başka bir önermeyle karıştırılamayacak şekilde belirlediğimiz zaman, onun açık oldukdan başka seçik  hale de geleceğini ifade eder.

Pragmatist Doğruluk: William James ve John Dewey tarafından geliştirilmiştir.  Doğruluğun; inanç ya da önermelerin eylem için iyi bir temel  ya da rehber olmaları özelliği üzerinde yoğunlaşmışlar ve bu özelliğin doğrunun özünü meydana getirdiğini savunmuşlardır.

John LOCKE ve David HUME / Deneyimci Görüş / Ampirizm

Deneyimci görüş veya ampirizm bilginin kaynağını açıklarken  akla değil de tecrübe veya deneyime başvurur. Bilginin mümkün tek kaynağının deneyim olduğunu, deneyimdne bağımsız bir bilginin söz konusu olamayacağını savunan ampirizm, insan zihninin doğuştan üzerinde kendi işaretlerini yazdığı boş bir levha (tabular asa) olduğunu öne sürer.

Ampirizm, John Locke, George Berkeley, David Hume, John Stuart Mill ve Russell gibi ünlü deneyimciler tarafından savunulur.

Deneyimciliğin ilk büyük temsilcisi: John LOCKE

Hegel kendi felsefesine model olarak fizikçinin ampirik analizini, tümevarımsal akıl yürütme tarzını aldı. Gerçek bilginin ölçütü olarakta  teori ya da fikirlerin gözlemlenebilir verilerle uyuşması ölçütünü benimsedi.

Sentezci Yaklaşım / Immanuel KANT / Aristoteles / Henri Bergson

Bilginin imkansız olduğunu, hiç bir şeyin bilinemeyeceğini, insan zihninin kesin hiçbir doğruya ulaşamayacağını öne süren görüştür. 

Bilginin analizinin ardından Epistemolojide "Nereye kadar bilebiliriz?" ve "Herhangi bir şeyle ilgili olarak gerçeklendirilmiş bir inanca sahip olabilirmiyiz?" soruları ortaya çıkar. Burada gündeme gelen problem bilginin imkanı veya kuşkuculuk problemidir.

Kuşkuculuk Türleri

Kuşkucular kendileri gibi düşünmeyen filozoflara dogmatikler adını vermiştir.

Kuşkuculuğun karşısında duran yaklaşıma, yani bilginin mümkün olduğunu öne süren görüşe dogmatizm adı verilmiştir.

Descartes genel kuşkuculukda ziyade kısmi bir kuşkuculuk savunuculuğunu yapmıştır. Descartes'in kuşkuculuğu "metodolojik kuşkuculuk" olarak bilinir.

Kuşkuyu kesin bilgiye erişmek için bir araç olarak kullanan septik  Descartes'tir.

Sofistler

Milattan önce 5.Yüzyılda yaşamış gezgin felsefe öğretmenleri. Araların Protagoras, Gorgias ve Hippias gibi filozofların bulunduğu Sofistler, kuuşkuculuk ve görecelikleriyle tanınmışlardır.

FELSEFE Ders Notları 2

FELSEFE

Karl Marx: "Filozofların şimdiye kadar dünyayı sadece anlamaya çalıştıklarını oysa önemli olanın dünyayı anlamaktan ziyade onu değiştirmek olduğunu" öne sürmüştür.

Sokrates: Felsefeyi esas itibariyle bir eleştiri ve sorgulama, karşılıklı bir tartışma faaliyeti olarak ifade etmiştir. Bu nedenle Sokrates insan zihnini tembelleştirdiğine inandığı yazılı söze değer vermemiş ve fikirlerini ortaya koyduğu yazılı hiç bir şey bırakmamıştır.

Phaidon Diyaloğunun Konusu - Hapishanedeki Sokrates

Doğurtma Yöntemi - Sokrates

Yazılı Eser Bırakmayan Filozof - Sokrates

Konfüçyüs: Doğu felsefesinin, Batı'daki filozof ya da bilgelerden, Yunan tarzı felsefe anlayışından farklı olarak doğayla veya şeylerin özüyle hiç ilgilenmediğini öne süren filozoftur.

Felsefe esas olarak düşünmeye ve sorgulamaya istekli insanların aralarında gerçekleştirdikleri ve entellektüel alışveriş süreçleri içinde, karşılıklı tartışmalarla ortaya çıkabilecek olgudur.

Phileosophia: Bilgelik Sevgisi (phileo:sevmek) (sophia:bilgelik) 

Felsefeyi Felsefe yapan şey: Tefekkür, Sorgulama ve Tartışmadır.

Aristoteles: Felsefenin Antik Yunan'daki doğuşunda ilk felsefeci ya da filozofların duydukları merak ve hayretin çok belirleyici bir rol oynamış olduğunu söyler. Nitekim Batı Felsefesinin ilk filozofu olarak kabul edilen Thales'le ilgili olarak aktarılan öykü yada anektod, bu durumu iyi bir biçimde açıklar.

Platon varlığı görünüşler ve idealar dünyası olarak ikiye ayırmış ve felsefeyi bütün disiplinlerin kraliçesi olarak adlandırmıştır.  

Mağara Benzetmesi - Platon

Üç Hayat Öğretisi Resmi - Platon

İdealist Bütünleştiriciliğin ilk ve en önemli Temsilcisi - Platon

Hobbes: "Gördüğü  olayların sebeblerini araştırmak insanoğlunun doğasına özgüdür. Bazıları daha çok araştırır, bazıları daha az ama herkes kendi iyi  ya da kaderinin sebeblerini araştıracak kadar meraklıdır." diyordu.

Felsefe, kalıcı ve nihai gerçekliğe nufuz edebildiği, gerçekten var olanın ne olduğunu gösterebildiği içindirki ön kabullere, sorgulanmamış kanaatlere, kısmi görüşlere ihtiyaç duymaz.

Felsefe, Platon'un gözünde kesin bilgiyi mümkün kılan yegane nesneler ortak İdeaları, yani ezeli-ebedi değişmez varlıkları konu aldığı içindir ki filozof doğallıkla çok özel türden bir bilgeliği, yani gerçekliğin hakiki doğasıyla ilgili kesinliği arayan kimse olarak ortaya çıkar.

Dünyanın açıklanması ve anlamlı kılınması, insanın çok boyutlu yapısı veya farklı katmanlara ayrılmış manevi gerçekliği sayesinde, dört eksen üzerinde gerçekleşir; Bilim, Din, Sanat ve Felsefe

Bilim ve Felsefe: Din ve Sanattan rasyonel bir temele dayanma, anlamlı kılma ve açıklama faaliyetine aklı katma noktasında farklılık gösterir. En güzel örnek: Muthos (Efsane) dan Logos'a geçiş olgusudur.

Nedensellik konusunu ilk ve en ayrıntılı bir biçimde ele alan kimselerin  Aristoteles, David Hume ve Immanuel Kant  gibi filozoflar oldukları söylenebilir.

Epistomoloji Konuları : Bilginin Doğruluğu, Bilginin Kaynağı, Bilginin Sınırları, Bilginin İmkanı

Felsefenin varlığı konu alan alt dalı Metafiziktir.

Felsefenin Alt Dalları:

Bilim ve Felsefe Arasındaki Farklar

Foucault'un geliştirdiği kavram  "iktidar - bilgi" kavramıdır.

Kant varlığın yapısının, Tanrı'nın varoluşu ve ruhun doğasıyla ilgili soruların ortak paydasını oluşturan temel bir nokta olduğunu öne sürüyordu.

Felsefenin Kurucu veya Bütünleştirici Boyutu 

Felsefenin kurucu veya bütünleştirici boyutu aslında, insanın zihninin bilişsel gelişiminin veya aklın bir hedefe yönelimli çalışmasının bir sonucu olarak ortaya çıkar. Felsefede de söz konusu olan şey, bu olmuştur. Batı felsefesinin ilk filozofu olan Thales ile Anaksimandros ve Anaksimenes, dış dünyaya baktıklarında neredeyse sonsuz sayıda farklı şeyden oluşan birçokluk görmüş ve bu çokluğun ancak kendisinden türemiş olduğuna inanılan bir birliğe indirgenerek anlamlı kılınabileceğini düşünmüştü. Bu durum, gerçekten var olanın öz ya da kavram cinsinden olduğunu, gerçekliğin maddi olmayan bir yapı sergilediğini dile getiren idealist bir felsefenin kurucu yaklaşımıyla gerçekliğin madde cinsinden olduğunu ileri süren materyalist bir felsefenin birincisine karşıt bütünleştirici yaklaşımı üzerinden çok daha iyi bir şekilde ifade edilebilir. Bunlardan birincisi Platon’un idealizmi, ikincisi ise materyalist düşünürler tarafından geliştirilen atomcu teoridir. Söz konusu her iki teori de en yüksek düzeyde kurucu veya bütünleştirici teoriler olup varlığın bir alanına değil, neredeyse tüm yönlerine, hakikatin bütününe anlamlı açıklamalar getirmiştir.

Felsefenin Analitik Boyutu 

Felsefeci, felsefenin analitik veya çözümleyici boyutu söz konusu olduğunda, kavramları açıklığa kavuşturmaya, kavramlar arasındaki ilişkileri gözler önüne sermeye, akıl yürütme ya da çıkarımların mantıksal yapısını serimlemeye, düşünce ya da tezlerin sağlam bir şekilde gerekçelendirilmesine çalışır.

Felsefenin Eleştirel Boyutu 

Felsefenin kavramları analiz eden, düşünceler arasındaki ilişkileri araştıran analitik boyutuyla varlığın veya dünyanın çok çeşitli unsurlarını birbirine bağlayan kurucu veya bütünleştirici boyutunu  tamamlayan boyutu eleştirel boyutudur. Aslında o, felsefenin tamamen yeni bir yönü olmayıp bir anlamda ya analitik boyutun derinleştirilmesinden ya da çözümleyici boyut ile bütünleyici boyutun daha bir üst düzeyde sentezlenmesinden oluşur.

FELSEFE Ders Notları 2

Antropoloji

İnsan Evrimi

Evrim: Zaman içerisinde bir türün genetik yapısında meydana gelen değişimi ifade eder. Eğer bu değişim genetik yapıda bir kuşaktan diğerine olduysa Mikro Evrim, türü oluşturan grupların üreme engeliyle birbirinden ayrılarak yeni türlerin ortaya çıkmasına olanak sağladıysa bu değişim Makro Evrim olarak adlandırılır.

Doğal Seçilim: Yaşadıkları çevreye en iyi uyarlanan canlıların hayatta kalması, uyarlanamayanların ise ölmesi ve elenemesiyle devam eden süreç Doğal Seçilim olarak adlandırılır.

Darwin, canlıların çeşitliliğinin evrim açısından önemini, popülasyon içerisindeki mücadele ve üreyen grupların birbirlerinden izolasyonunu ve coğrafi engellerin yeni bir türün oluşumundaki etkisini açıklamakla birlikte tür içerisindeki çeşitliliğin kaynakları, tür içerisindeki çeşitliliğin nasıl devam ettiği ve evrimin hızı gibi temel evrim sorunlarını çözümleyememiştir.

Fosil: Geçmişte yaşamış canlıların taşlaşmış kalıntıları veya izleridir, taşıl olarakta adlandırılmaktadırlar.

Canlıların en ilkel düzeyde "kendiliğinden" oluştuğunu, doğanın gereksinimlerine göre organların oluştuğunu belirterek transformizm adı verilen ilk evrim düşüncesini ortaya atan düşünür Aristoteles'tir.

Transformizm: Canlıların yapılarının sabit değil, değişebilir olduğu görüşüdür.

Taksonomi:  Canlıların sınıflandırılmasıdır. Carl von Linne  taksonomi sınıflandırmasıyla, bilinen tüm canlıları anlamlı gruplar halinde organize etmiştir. Linne aynı zamanda, cins ve tür ayrımını yaparak ikili isimlendirmeyi bilim dünyasına kazandırmıştır.

Cins:  Benzer uyarlanmalara sahip, benzer türlerden oluşan taksonomik bir birimdir.

Tür: Doğal koşullar altında çiftleştiklerinde üreme kapasitesine sahip yavrular doğurabilen canlı grubudur.

Canlıların değişmez niteliklere sahip oldukları görüşünü zedeleyen ilk kuram  Jean Baptiste Lamarck  tarafından ileri sürülmüştür. Lamarck'a göre canlı yaşamı boyunca çevreye uyum sağlayarak belli özellikler kazanır, daha sonra bu değişiklikleri kendi çocuklarına aktarır. Kazanılan karakterlerin kalıtımını açıklayan Lamarkizmde uzun süre kullanılmayan organlar güdükleşir ve fonksiyonunu yitirir, körelir.

Jeolojinin kurucusu Charles Lyell günümüzde gözlenen jeolojik süreçlerin geçmiştekilere benzer bir şekilde gerçekleştiğini öngörmüştür.

Genetik özelliklerin gelecek kuşaklara nasıl aktarıldığı sorunu, Çek bilgin Gregory Mendel'in bezelyeler üzerinde gerçekleştirdiği çalışmalarla çözümlenmiştir.

Rekombinasyon: Rastgele üremeyle bir türün gen havuzu içerisindeki genlerin bir araya gelerek, sonsuz bir çeşitlilik oluşturabilmeleridir.

Primatlar yeryüzünde Paleosen olarak adlandırılan Senozoyik Çağın ilk evresinde ortaya çıkmışlardır.

Paleosen dönemin sonunda meydana gelen ısınma ve artan yağış miktarı tropikal ve yarı tropikal ormanların genişlemesinde yolaçmış bu değişim ise primatlar için uygun yaşam alanları yaratmıştır. Fosil kanatlardan hareketle goril, şempanze ve insanın ortak atasının ortaya çıktığı ve hominoidlerin atalarının yaygınlaştığı ve sonlarında ise iki ayaklı ilk hominoidlerin ortaya çıkmaya başladığı dönem Miyosen'dir. Miyosen dönem memelileri çoğu günümüzde de yaşayan modern görünümlü türlerden oluşmaktadır.

Hominidler: Kuyruksuz büyük maymunlarınkinden daha iri beyinli onlardan daha az çıkıntıya sahip yüz iskeletine küçülmüş köpek dişlerine sahip iki ayak üzerinde dik yürüyen primatlardır.

Paranthropus: Australopithecusların aethiopicus, robustus ve boisei olmak üzere özelleşmiş kaba yapılı türlerinin dahil edilmesiyle oluşturulan ayrı bir cinstir.

Oldowan Kültürü:  Taşın bir kenarının kırılarak elde edilen taş aletlerdir.

Homo Erectuslar:  Alt Paleolitik olarak adlandırılan eski taş çağı kültürünün üreticileridirler. En yaygın alet tipini aşölyen  adı verilen ataş aletler oluşturmaktadır.

Aşölyen:  El baltalarını içeren taş aletler topluluğudur.  Acheulean olarakda bilinirler. Fransa'daki buluntu yeri  Saint Acheul'a  atfen adlandırılmıştır.

Neandertaller: Güçlü bedensel özelliklere sahiptirler. Yukarıdan aşağıya basık, yanlara doğru genişlemiş iri bir kafa yapısı, kafatasında dikkati çeken en belirgin özellik olarak art kafa kemiklerinin geriye doğru uzanan yumru şeklinde çıkıntıya sahip olması ve güçlü çiğneme kaslarıyla birlikte iri ön dişlerinin olmasıdır. Bunlarla birlikte elleri güçlü bir şekilde tutma, sıkma ve kavrama yeteneğine sahiptir.

Genetik araştırmalarla günümüzde yaşayan insanların tek bir kökene sahip olduğunu tanımlayan hipoteze Tek Merkezli Evrim adı verilir.

Chris Stringer  ve arkadaşları tarafından savunulan tek merkezli evrim hipotezi ve buna bağlantılı Afrika'da Oluş hipotezi Homo Sapiens'in Afrikada küçük ve izole bir grupta evrimleştiğini, daha sonra hem kıtada hemde Asya ve Avrupa gibi dünyanın diğer bölgelerinde yaşayan diğer türlerin yerini aldığını varsaymaktadır.

Modern insanın kökeninin 2 milyon yıl öncesinde olduğunu Homo Erectusların bölgesel olarak evrimleşerek bu bölgelerde yaşayan modern insanlara dönüştüklerini tanımlayan hipoteze Çok Merkezli Evrim adı verilir.

Milford Wolpoff, Alan Thorne ve WU Xinzhi  gibi araştırmacıların fosillerin morfolojik özelliklerine dayalı karşılaştırmalı çalışmalarına göre, modern insan gruplarının bulundukları bölgelerde, birbirlerinden bağımsız olarak evrim geçirmişlerdir. Çok Merkezli evrim olarak adlandırılan bu hipotezde  Homo erectus ve Homo Sapiensler arasındaki morfolojik benzerliğin bu insanların bölgesel evriminin ürünü olabileceği, birbirini izleyen fosil gruplarının yerel evrimleşmesinin sonucu olduğu kabul edilmektedir.

Dilgi: Uzunlu genişliğinin en az iki katı olan taş aletlerdir. Neandertallerin Orta Paleolitik'te geliştirdikleri yonga aletlerin yoğunlaştığı Müsteriyen Kültür yerine Homo Sapiensler Üst Paleolitikte dilgilerin yoğunlaştığı kültürler oluşturmuşlardır. Dilgi teknolojisiyle üretilen aletlerde çekirdekten daha fazla kesici alet elde edilmekte ve daha az malzeme israfı gerçekleşmektedir.

FELSEFE Ders Notları 2

Antropoloji

İnsanın Canlılar Dünyasındaki Yeri

Primat: Yaşayan ve soyu tükenmiş olan maymunları, kuyruksuz büyük maymunları ve insanı kapsayan memelilerin birtakımıdır. Şempanze, İnsan, Lemur ve tersiyer primat takımının üyeleri arasında yer alır. Primat grubu genel olarak iki büyük alt takıma ayrılmaktadır: Prosimiyenler ve antropoidlerdir.

Kökenleri farklı olan, evrimsel olarak birbirleriyle ilişkili olmayan, ancak benzer işlevleri üstlenen organlara işlevsel ya da görevdeş (analog) organlar denilmektedir.

Korda: Vücudun orta hattından uzanan merkezi sinir sistemidir.

DNA (Deoksiribo Nükleik Asit): Genetik kodu taşıyan moleküllerdir.

Prosimiyen: En erken primatlara benzeyen, küçük beyni, çıkıntılı burnu ve iri gözleriyle ilkel özelliklere sahip olan primat grubudur.

Karma Beslenme: Hem bitkisel hemde hayvansal kaynaklı besinlerin tüketilebildiği beslenme modelidir.

Katarini: Burunlarında dışa dönük kanatların mevcut olmadığı, burunlarının uç kısımları nemli olmayan dar burunlu maymunlardır.

Braşiyasyon: Eski dünya maymunları ile kuyruksuz büyük maymunların bazılarında gözlenen, kollar aracılığıyla ağaç dallarında salınarak uygulanan hareket sistemidir.

Monogenizm: Renkleri ve görünüşleri nasıl olursa olsun tüm insanların aynı türün üyesi olduklarını ve Adem ve Havva'dan geldiklerini, ancak sonradan farklı çevrelere uyum sağladıklarını ve böylece değişik görünümler kazandıklarını savunan görüştür.

Polimorfizm: Fenotipik enti yapabilen bir gen değişkenidir.

Farklı insan toplumlarında vucudun boyut farkına üç örnek verilebilir: Eskimolar, Nilotikler ve Pigmelerdir.

Plasenta: Gebelik sürecinde fetusun anne karnında yaşadığı, anneden alınan gıdaları fetusa aktarma özelliğine sahip içi sıvı dolu kesedir.

Homolog Organlar: Ortak atadan kalıtılan, birden fazla tür tarafından paylaşılan ve yapısal açıdan benzerlik gösteren organlara denir.

Genetik Yaklaşım:  Morfolojik özelliklerin yanı sıra canlıların sınıflanmasında kullanılan yeni bir yaklaşımdır.

Biyologlar canlıları yapı ve kökenlerine göre sınıflayarak; kuşlar (güvercin, serçe), balıklar (alabalık, hamsi), memeliler (yarasa, insan, balina) ve böcekler (arı, kelebek vb.) şeklinde ayırmaktadırlar.

Canlıları oluşturan yapıları ve aralarındaki ilişkileri inceleyen temel bilim dalı anatomidir.

Poligenizm: İnsan ırkının hepsinin Adem ve Havva'dan gelmediğini, dolayısıyle ayrı  türler olarak değerlendirilmeleri gerektiğini savunan görüştür.

Kafatası Endisi:  Kafanın genişlik ölçüsünün uzunluk ölçüsüne bölümünün 100 ile çarpımıyla elde edilen endistir.

FELSEFE Ders Notları 2

Antropoloji

Tek Hatlı Evrim: İnsanlığın gelişimini ilkelden gelişmişe doğru izlenen tek bir hat üzerinde görmek ve açıklamak eğiliminde olan evrimci görüştür.

Evrimcilerin önemli bir ismi Lewis Henry Morgan'dır. Morgan yazdığı Eski Toplum kitabında döneminin düşüncesini büyük ölçüde etkilemiştir.

Difizyonizm: Kültürün gelişim ve değişimine en önemli etkenin başka kültürlerden gelen maddi ve manevi öğelerin o kültüre girmesiyle gerçekleştiğini öne sürer. Difizyonizm müzeciliğin en gelişkin olduğu ülke olması nedeniyle Almanya'da gelişmiştir. Difizyonizmi Kuzey Amerikaya taşıyan kişi Franz Boas olmuştur.

Tarihci Özgücü Yaklaşım: Her kültürün kendine özgü ve ayrı bir tarihi olduğu görüşüdür.

İngiliz işlevselciliğinin kurucusu ve başta gelen kuramcısı Bronislaw Malinowski'dir.

Malinowski'ye göre; temel ihtiyaçların karşılanması ikincil ihtiyaçları ortaya çıkarır. Birey esastır ve kültürün bireyi nasıl desteklediği öne çıkar.

Boas kültürel gelenekleri ve yaşam tarzlarını açıklamak için üç temel etkeni incelemenin gerekli olduğunu öne sürmüştür. Bu etkenler; Çevresel Koşullar, Psikolojik etkenler ve Tarihsel bağıntılardır. Boas bunlar içerisinde en yüksek  ağırlığı Tarihsel bağıntılar olarak öne sürmüştür. Boas'a göre toplumlar ve kültürler kendi özgül tarihlerinin ürünüydü.

Yapısal İşlevselcilik Yaklaşımı: Kurucusu ve ilk kuramcısı olan İngiliz Antropolog  Alfred R.  Radcliffe-Browndur. Radcliffe'in ağırlık verdiği odak psikolojik ve biyolojik değil sosyolojiktir. O yüzden bu kuram sosyolojinin temel kavramlarından biri olan toplumsal yapı kavramıyla ilişki kurmayı seçmiştir.

Malinowski bireyin temel ihtiyaçlarına odaklanırken  Radcliffe  toplumsal yapının işlevsel bir biçimde sürüdürülmesine dikkati çeker.

Yeni işlevselcilik akımının önemli bir temsilcisi Max Gluckman'dır.

Reformist bir yaklaşımı benimseyen Gluckman işlevselcilikte  Malinowski'yi esas almakla birlikte onu toplumsal örgütlenme içinde çatışmanın rolünü gözardı etmekle eleştirir.  Dayanışma ve toplumsal sistemin sürekliliğini sağlayan kurumlar yanında düşmanlıklar, aileler arası yabancılaşma, otoriteye yönelen tehditler gibi süreçlerde toplumsal hayatın olağan yönleridir. Gluckman'a göre yinede çatışmaya rağmen toplumsal dayanışma korunabilmektedir.

Fransız Antropolojisi  içerisinden gelen Marksçı Antropoloji Stanley Diamond, Claude Meillasoux ve Maurice Gaudelier gibi antroploglar tarafından kurumsallaştırılmıştır.

Marksizmin tarihsel maddeciliğiyle ve bir ölçüde Marksçı Antropolojiyle buluşan kültürel maddeci yaklaşımın günümüzdeki en önemli temsilcisi Marvin Harris'tir.

Simgeci Antropoloji: Kültürü, o kültürün mensuplarınca ortak olarak paylaşılan simge ve anlamdan ibaret bir sistem olarak görmektedir. Önde gelen savunucusu Clifford Geertz'dir.

Erilmerkezcilik:  Toplumun ve toplumsal zihniyetin örgütlenmesinde erkeği ve onun toplumsal rollerini merkeze alarak davranma ve tutum geliştirme eğilimidir.

Sosyobiyoloji Kuramı:  Toplumsal olgu ve olayların biyolojik ve genetik nedenlere dayalı olduğunu savunan kuramdır.

Evrimci okulun en önemli temsilcilerinden birisi Edwand Taylor'dur. Taylor antropoloji yazınında bu bilimin konusunun kültür olduğunu söyleyen ilk bilim insanıdır.

Çok Hatlı Evrim:  İnsanlığın gelişimini basitten karmaşığa doğru tek ve zorunlu bir çizgi üzerinde değil, çevresel ve toplumsal koşullara bağlı olarak her coğrafyada  ve her zamanda farklı farklı gelişme yollarının ve tarzlarının bulunduğu bir çeşitlilik içinde görmek eğilimindedir.

Antropolojide Özgücü Kuramlar: 

Tylor kültürel evrimi aklın ilerleyişi olarak görmekteydi. Uygar olanla vahşi olanı birbirinden ayıran en önemli şey uygar olanların hurafeleri terk ederek aklı ve onun ürünü olan bilimi benimsemiş olmalarıdır diyen kuramcıdır.

Kültür-Kişilik kuramının öncüsü ve Boas'ın öğrencisi olan Ruth F. Benedict, hem kültürlerde hemde bireyin ruh hallerinde karşılık bulan ortak tema ve başa çıkma yollarının var olduğunu öne sürmüştü.

FELSEFE Ders Notları 2

Antropoloji

Kültür, en genel tanımıyla, insanın doğa dışında yarattığı ve ona eklediği maddi ve manevi herşeydir. Bunun içine, üzerine giydiği giysiden beslenme sistemine, barınma tarzından dinsel inanışına, toplumsal örgütlenmesinden hayatı anlamlandırdığı ideolojik çerçevelere kadar pek çok şey girer. İnsanın hayatta kalmasını ve türün devamını sağlayan yegâne avantajı, onun kültürüdür. 

 

Kavramın çoğunlukla başvurulan ve geniş kabul görmüş tanımını 1871 yılında Amerikalı antropolog Edward Tylor yapmıştır.  

 

Tylor’a göre kültür ya da uygarlık; bir toplumun üyesi olarak, insanoğlunun öğrendiği (edindiği) bilgi, sanat, gelenek- görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür. 

 

Yalçın İzbul’un (1983) yaptığı tanım: Kültür, belirli bir topluluğun, sosyal etkileşim yoluyla sürdürdüğü ve bireylere kazandırdığı maddi-manevî yaşam tarzı ve dünya görüşü bileşimi, onların bir bütünleşmesi olup, varlık nedeni ve sonucu ise çevreye uyarlanma, giderek çevreyi kendi kuramsal amaçları doğrultusunda değiştirme dinamiğidir.

Antropolog A.L. Kroeber ve C. Kluckhohn, 1952 yılında yayımladıkları Kültür: Kavramların ve Tanımların Eleştirisi başlıklı derlemede kavramın 164 farklı kültür tanımına yer vermişlerdi.

Kültürün Özellikleri

Kültür, insanı diğer canlılardan ayıran en önemli olgudur.

Değişme Örüntüsü: Değişmenin  belirli bir denge içinde ve değişen öğelerin karşılıklı ilişkisi bozulmadan yürümesi durumudur.

İnsana yakın primat türlerinin basit aletler yapıp kullanmasına ön kültür  denmektedir. Bu nedenle alet yapmak ön kültürle kültür kavramını birbirinden ayırmaya yetmemektedir.

1871 yılında Amerikalı Anropolog Edward Tylor tarafından yapılan kültür tanımı geniş olarak kabul görmüştür. Tylor’a göre kültür ya da uygarlık; bir toplumun üyesi olarak, insanoğlunun öğrendiği (edindiği) bilgi, sanat, gelenek- görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür. 

Tylor'un  tanımlama denemesinde üç vurgu ön plana çıkmaktadır;

Kültürleme (Enculturation): Bir kültürün içine doğan bireyin annesinden başlayarak halkalar halinde genişleyen kurumlar ve öğeler üzerinden içine doğduğu o kültürü öğrenmesi süreci, kültürleme süreci olarak adlandırılır. Bu süreç doğumdan ölüme, beşikten mezara kadar devam eder. Başka sosyal bilimlerde ve bağlamlarda toplumsallaşma, sosyalizasyon ya da en geniş anlamıyla eğitim olarak adlandırılan bu süreç bitimsizdir; çünkü insan hayatının her evresinde o evreye ilişkin kültürel öğeleri öğrenmesi, zamansal ve mekânsal değişmelere bağlı olarak bazı şeyleri yeniden öğrenmesi gerekir.

Kültürleşme (Acculturation): Birbirinden farklı iki kültürün çeşitli şekillerde temas etmesiyle alışveriş içine girmeleri, bu alışveriş sonucunda birbirinden alıp verdikleri öğelerin giderek birbirine karışması ve kökenlerinin bilinemez hale gelmesiyle ortaya çıkan bir süreçtir. Bu sürece giren iki kültürün ikisi birden, birbirlerinden etkilenerek değişmektedir. Biz bu değişimler sonucunda, değişen öğelerin kökenini unuturuz ve böylelikle o öğe girdiği kültürün özelliği haline gelir. Kültürleşmeye maruz kalmamış kültür çok azdır. Coğrafî olarak yalıtılmış ya da dünyanın ücra bölgelerinde saklı kalmış kültürler dışındaki kültürlerin tamamı, başka kültürlerle temasa girmiş ve kültürleşmeye uğramıştır. 

Kültürlenme (Culturation): Farklı kültürel yapılardan gelen kişilerin başka bir kültürel alana gelmeleri durumunda ya da geldikleri yerde yeni bir uyarlanma ihtiyacıyla karşılaştıklarında, ne içine girdikleri kültürde bulunan ne de ait oldukları kültürde var olan yeni bir öğe yaratmaları, yeni bir bireşime varmaları durumudur. Kentleri saran gecekondular bunun tipik örneğidir. Kentlerde gördüğümüz gecekondular, ne kırsal bölgelerdeki mesken tipine ne de kentlerin bildik mesken tipine benzemektedir. Dolayısıyla köyden kente gelenler, bir kültürlenme biçiminde, buradaki yeni barınma ihtiyaçlarına yönelik yeni bir konut formu meydana getirmişlerdir. Arabesk müzik de bu tür bir örnektir.

Kültürel Gecikme (Cultural Lag): William F. Ogburn tarafından önerilen bu kavramla, kültürel değişme etkisi altında kalan kurumların bu değişmeye gösterdikleri tepkinin hızındaki farklar anlatılır. Genellikle teknolojik yenilikler bu türden uyum  zorlukları ve dengesizlikleri yaratmaktadır.

Kültür Şoku (Culture Shock): Kendi kültür dünyasından çıkarak tanımadığı, dilini bilmediği, dilini bilse bile simgelerini çözemediği, değerlerinden ve kurallarından haberli olmadığı bir kültürün içine giren bireyin yaşadığı sıkıntı durumu, bunalım halidir. 

Kültürel Özümseme (Assimilation): Bir kültürün bir başka kültürü, çeşitli nedenlerle etki altına alması ve giderek kendine benzetmesi, bu sürecin sonucunda da kendi içinde eritmesi olarak tanımlanabilir. 

Kültürel Bütünleşme (Integration): Belirli bir coğrafyadaki egemen kültürün diğer kültürleri ya da yerel çeşitliliği baskı altına almasına karşın, özellikle günümüzde yaygınlaşan çokkültürcülük politikalarıyla bu kültürlerle uzlaşma arayışına girmesi sonucunda, diğer kültürlerin kendilerini korumakla birlikte, büyük kültürle uyumlu hale gelmeyi ve onun şemsiyesi altında birer alt-kültür olarak tanımlanmayı benimsemeleri sürecidir. Bu süreçte egemen kültür, diğer kültürleri koruyucu ve gelişmelerini sağlayıcı birtakım siyasal, iktisadî ve toplumsal mekanizmaları hayata geçirir.

Zorla Kültürleme (Trans-Culturation): Egemen kültürün, doğuracağı tepkileri dikkate almaksızın, diğer kültürleri zorla kendine benzetmeye ve bu yolla yok olmalarını sağlamaya itmesidir. Bu süreçte dönüştürülmek istenen kültüre ait tarihsel ve manevî izler de tahrip olur. Burada özümleme sürecinde gördüğümüz türden bir gönüllülük ya da kendiliğindenlik söz konusu değildir. Bu zorlama, askerî kurumlar, eğitim kurumları ve başka toplumsal ajanlar aracılığıyla yürürlüğe konur ve uygulanır.

Anropolojik açıdan kültürsüz insan mümkün değildir.

Kültürün sağladığı imkanlar olmadan insan yaşamını sürdüremez.

FELSEFE Ders Notları 2

Antropoloji

Antropoloji; kültür bilimidir. Antropologlar tüm toplumları, kültürleri, insan kalıntılarını ve fiziksel, biyolojik yapılarını inceler. İnsanın iskelet, kafatası gibi fiziki yapısını araştıran antropoloji, insanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasına yardımcı olur.  

Bu bilim insanı kültürel, toplumsal ve biyolojik çeşitliliği içinde anlamaya; insanlığı başlıngıcından beri insanların çeşitli koşullara nasıl uyarlandığını, bu uyarlanma biçimlerinin nasıl gelişip değiştiğini, çeşitli küresel olayların nasıl dönüştüğünü görmeye ve göstermeye çalışır.  

Antropoloji en geniş anlamı ile insan bilim demektir.

Temel İlkeleri

Bütüncülük, Evrensellik, Uyarlanma, Bütünleşme, Kültürel Görecilik, Karşılaştırmacılık

Antropolojinin üç temel sorusu: Toplumun ölçeği büyüdükçe ve toplum karmaşıklaştıkça çatışmalı öğeler artar, toplumun katmanları arasında çıkar ayrılıkları ortaya çıkar. Büyük ölçekli toplumlarda antropolog için o toplumu bütünlüğü içinde görmek zorlaşır. 

Bu çeçevede antropolojinin üç temel sorusu vardır:

Sosyal-Kültürel Antropoloji: İnsanın, biyolojik varlığının dışında yarattığı toplumsal-kültürel alanı, bütün  çeşitliliği ve benzerlikleri içinde kavramaya ve anlamaya yönelmiş antropoloji dalıdır.

Biyolojik Antroploji: İnsanın biyolojik çeşitliliğini, canlılar dünyası içindeki yerini ve evrimini, eski insan topluluklarının karşılaştıkları sağlık sorunlarını ve onların demografik özelliklerini inceleyen geniş bir alandır.

Biyolojik Antropolojinin Alt Dalları: 

Tarihsel Arkeoloji: Yazılı kayıtlar ve arkeolojik kazılarla bağlantısı içinde yakın geçmişe ait toplumların ve kültürlerin yaşam ve geçim biçimlerine, kültürel hayatlarına ışık tutmaya çalışır.

Homosantrizm: Antropolojinin gelişmesiyle sarsılan insan merkezli dünya görüşüdür. Homosantrizm; insanı bütün canlılar ve cansızlar dünyası içinde merkezi bir değer olarak alan, insan üzerinden diğer canlıları ve cansız dünya üzerindeki tahakkümünü ve denetimini meşrulaştıran görüş, her şey insan için ilkesidir.

Herder: İnsanın türsel ortaklığına karşın, onun yarattığı kendine özgürlüğünü vurguladı ve tarihin içinde ayrı ayrı ve kendi dinamiği içinde inşa olan kültürlerin farklı insanlar yarattığını temellendirdi.