Din ve Toplum

FELSEFE Ders Notları
Sosyalojiye Giriş


Dine Temel Yaklaşımlar

Tarihsel Materyalist Yaklaşım : Marx ve Engels

  • Dini üst yapıda görürler.
  • Dinin çıkış noktası bakımından görüşleri evrimci ve tarihsel materyalist bir şemaya uyar. 
  • Tüm dinlerin kaynağı insanların gündelik yaşamlarını kontrol eden doğa güçlerinin onların zihinlerindeki yansımalarından doğmuş kişileştirmelerdir ve her toplumda farklı biçimde yer alabilir.
  • Din ruhsuz bir durumun ruhu olduğu kadar ezilmiş yaratığın iniltisi kalpsiz bir dünyanın kalbidir de o halkın afyonudur. 
  • Marx ve Engels din kurumumu iki özelliği açıdan ele almaktadır.
Sosyal Psikolojik Yaklaşım : Weber
  • Dünya dinleri diye adlandırdığı beş din Konfüçyüs, Hinduzm, Budizm, Hrisitiyanlık ve İslam
  • Weber dini tanımlamamış ancak dinlerin vaatlerini ayrıntılı olarak ele almış ve dinsel etik ve ekonomik yaşam arasındaki ilişkiyi incelemiştir. 
  • Weber genel bir din tanımı yapmaktansa dine dair yapıları kavramsallaştırma ve örnekleme yoluna gitmiştir. 
Peygamberliği diğer dinsel liderlik biçimlerinden ayırt eder daha sonra kendi içinde ikiyi ayırır.
  1. Örnekleyici Peygamberlik : Örnek bir yaşantıya dayalı bir yol olarak kurtuluş fikrine dayalı peygamberlik
  2. Etik Peygamberlik : Peygamberin kişisel, aşkın ve etik bir tanrının aracı veya elçisi olarak algılandığı peygamberlik

Toplumsal Yaklaşım : Durkheim
  • Dinsel ayinin toplumsallık yaratan işleviyle ilgilenir. 
  • Kutsal şeylere yani belirgin olarak ayırt edilen ve yasaklanmış şeylere ilişkin birleşik bir inançlar ve uygulamalar toplamı, onlara içtenlikle inananların tümündün oluşan ahlaki bir topluluğu bir arada tutan inançlar ve uygulamalar olarak tanımlar. 
  • Dinin en ilkel biçimlerinin bilgisini aramaya gitmiştir. 
  • Hiçbir unsuru kendinden önceki bir başka dine dayanmayan bir din ilkel dindir. 
  • Durkheim dini toplumsallıkla açıklamıştır.
Fenemolojik Yaklaşım : Eliade
  • Din kendinden başka hiçbir şeye indirgenmemeli ve din olarak din yaklaşımıyla ele alır.
  • Dinin düşünsel işlevini yarattığını hierophany ile özetler. 
İletişimsel Yaklaşım : Pace
  • Peygamberler genellikle sözlü iletişim dilini kullanmışlardır.
  • Bir peygamber öncelikle bir evet / ama kişisidir.
  • Keyf suresinin 300 yıl uyuduklarını anlatan kişilerin öyküsündeki ince ayrıntıyı kullanır.
  • Hiçbir şeyin yok olmadığı ilkesini kabul eden Pace'ye göre peygamberler mesajlarını sunarken aslında sosyal çevrenin gerektirdiği yeni şartlara yanıt ve çözüm getiriyordur.
Din - Laiklik  ve Sekülerleşme
  • Laisizm, din ile siyaset arasında kesin bir ayırım yapan ve toplumda dinin sınırlı bir rol oynadığını savunan bir doktirindir.
  • Sekülerleşme bir süreçtir, dinin bütün yaşam alanlarından çekilmesi, küçülmesidir.
  • T.C resmi dini 1928'e kadar islamdı. 
  • Anayasadan bu ifade 1928'de çıkartılmış 1937'de laiklik anayasaya girmiştir. 
  • Türkiyenin Avrupa da benzeri Fransa ise Kilisi ile devlet ayrımı 1905 yılında gerçekleşmiştir.
  • Türkiye tarihinde sekülerleşme 1700'lerdeki toprak kayıplarına çare olmayan ordu kurumunda başlamıştır.
Din ve Ekonomi
  • Weber çalışmasının başında her ne kadar kalvinizm ve kapitalizm arasında doğrudan bir sebep
    sonuç ilişkisi kurmadıysa da modern kapitalizmin gereksinim duyduğu etik dürüstlük dakiklik çalışkanlık, tutumluluk ve sınırlama olarak ortaya çıkar. 
  • Kalvinizm : Büyüden tamamen kopmayı temsil eden, tanrının mutlak aşkınlığını ve bireyin manevi soyutlanmışlığını temel alan öğretidir. Bu öğretiye göre yalnızca tanrı özgürdür ve o bazıları onun lütfuna ulaşmış seçilmişlerdir.
Din  ve Siyaset
  • Din sosyolojisinin yine Weber tarafından üretilen en temel kavramlarından biri de karizmatik otorite kavramıdır. 
  • Sekülerleşme teorisinin sahibi Berger'dir.
Din ve Aile : Aile ilk toplumsallaşma kurumudur. Din ve dinsel yaşantıyı öğrendiğimiz içselleştirdiğimiz veya tavır ve tutum geliştirdiğimiz ilk kurumdur.

Kehrer Din ve Aile arasındaki ilişkileri 4 ana başlıkta inceler
  1. Aynı toplum içinde evlenme (endogami) 
  2. Başka bir gruptan eş seçme (exogami) 
  3. Evliliğin devamında çocuk sayısı konusunun dinle ilişkilendirme 
  4. Ailenin benimsediği eğitimle ilgili değerler  ve bunların dinle ilgisi
  • Din ve mezhep farklarının belirgin biçimde belirleyici bir konu da boşanma ve çocuk sayısı 
  • Türkiye ye özgü Alevilik için de tek eşlilik esastır ve boşanma öngörülmez.
  • Bazı İslam mezhepleri ise boşanma hakkını sadece erkeğe vermiştir.